Okres wypowiedzenia to czas, który musi upłynąć między złożeniem wypowiedzenia a zakończeniem stosunku pracy. W praktyce pracodawcy często decydują się na zwolnienie pracownika z obowiązku świadczenia pracy w tym okresie. Jakie są zasady takiego zwolnienia? Kiedy jest możliwe i jakie niesie konsekwencje dla obu stron? Wyjaśniamy wszystkie aspekty tego rozwiązania.
Czym jest zwolnienie z obowiązku świadczenia pracy?
Zwolnienie z obowiązku świadczenia pracy w okresie wypowiedzenia to sytuacja, w której pracownik, mimo trwającego formalnie stosunku pracy, nie musi faktycznie wykonywać swoich obowiązków. Podstawę prawną dla tego rozwiązania stanowi art. 36² Kodeksu pracy, który daje pracodawcy możliwość jednostronnego zwolnienia pracownika z obowiązku świadczenia pracy do upływu okresu wypowiedzenia.
Art. 36² Kodeksu pracy: W okresie co najmniej dwutygodniowego wypowiedzenia umowy o pracę dokonanego przez pracodawcę pracownikowi przysługuje zwolnienie na poszukiwanie pracy, z zachowaniem prawa do wynagrodzenia. Wymiar zwolnienia wynosi: 2 dni robocze – w okresie dwutygodniowego i jednomiesięcznego wypowiedzenia; 3 dni robocze – w okresie trzymiesięcznego wypowiedzenia, także w przypadku jego skrócenia na podstawie art. 36¹ § 1.
Warto podkreślić, że zwolnienie z obowiązku świadczenia pracy to coś zupełnie innego niż zwolnienie na poszukiwanie pracy. To pierwsze może obejmować cały okres wypowiedzenia, podczas gdy drugie dotyczy jedynie kilku dni w tym okresie.
Kiedy pracodawca może zwolnić pracownika z obowiązku świadczenia pracy?
Pracodawca może jednostronnie zwolnić pracownika z obowiązku świadczenia pracy w okresie wypowiedzenia w następujących okolicznościach:
- W każdym momencie okresu wypowiedzenia – decyzja może zostać podjęta zarówno w dniu złożenia wypowiedzenia, jak i w dowolnym momencie jego trwania.
- Bez konieczności podawania przyczyny – pracodawca nie musi uzasadniać swojej decyzji, nawet jeśli samo wypowiedzenie umowy o pracę wymaga uzasadnienia.
- Niezależnie od rodzaju umowy o pracę – zwolnienie może dotyczyć umowy na czas określony, nieokreślony czy okres próbny.
- Niezależnie od tego, kto złożył wypowiedzenie – choć w praktyce najczęściej dotyczy to sytuacji, gdy to pracodawca wypowiada umowę.
Typowe sytuacje, w których pracodawcy decydują się na zwolnienie pracownika z obowiązku świadczenia pracy, to:
- Obawa o bezpieczeństwo danych lub mienia firmy
- Ryzyko negatywnego wpływu odchodzącego pracownika na atmosferę w zespole
- Potrzeba szybkiego przekazania obowiązków następcy
- Brak faktycznej potrzeby pracy danej osoby w okresie wypowiedzenia
Prawa i obowiązki pracownika zwolnionego ze świadczenia pracy
Pracownik zwolniony z obowiązku świadczenia pracy zachowuje wszystkie prawa wynikające ze stosunku pracy, w szczególności:
- Prawo do wynagrodzenia – pracownik otrzymuje pełne wynagrodzenie, jakby faktycznie świadczył pracę, włącznie ze wszystkimi składnikami pensji
- Prawo do urlopu wypoczynkowego – może wykorzystać zaległy urlop w okresie wypowiedzenia
- Prawo do świadczeń z ubezpieczenia społecznego – w tym do zasiłku chorobowego w przypadku choroby
- Prawo do świadectwa pracy – po zakończeniu okresu wypowiedzenia
Jednocześnie pracownik ma obowiązek pozostawać w dyspozycji pracodawcy, co oznacza, że:
- Powinien być gotowy do podjęcia pracy, jeśli pracodawca cofnie swoją decyzję
- Musi być dostępny pod wskazanym adresem lub numerem telefonu
- Nie może podejmować działań sprzecznych z interesem pracodawcy
Zwolnienie z obowiązku świadczenia pracy nie jest równoznaczne z urlopem. Pracownik nadal pozostaje formalnie zatrudniony i podlega wszystkim ograniczeniom wynikającym z umowy o pracę, w tym zakazowi konkurencji, jeśli taki został ustanowiony.
Czy pracownik może podjąć nową pracę w okresie zwolnienia ze świadczenia pracy?
To jedno z najczęściej zadawanych pytań przez pracowników. Odpowiedź nie jest jednoznaczna:
- Jeśli umowa o pracę lub regulamin pracy zawiera zakaz konkurencji – pracownik nie może podjąć pracy u konkurencji bez uzyskania wyraźnej zgody dotychczasowego pracodawcy.
- Jeśli brak takiego zakazu – teoretycznie pracownik może podjąć nową pracę, ale:
- Musi pozostawać dostępny dla dotychczasowego pracodawcy
- Nie może działać na szkodę dotychczasowego pracodawcy
- Powinien zgłosić fakt podjęcia nowej pracy do ZUS i urzędu skarbowego
- W przypadku umowy o pracę w pełnym wymiarze – podjęcie drugiej pracy na pełen etat może być problematyczne ze względu na przepisy ograniczające czas pracy.
Najlepszym rozwiązaniem jest otwarty dialog z pracodawcą i ewentualne rozwiązanie umowy za porozumieniem stron, jeśli obie strony są tym zainteresowane.
Zwolnienie z obowiązku świadczenia pracy na wniosek pracownika
Kodeks pracy nie przewiduje wprost możliwości zwolnienia z obowiązku świadczenia pracy na wniosek pracownika. Jednak w praktyce takie rozwiązanie jest możliwe, jeśli:
- Pracodawca wyrazi na to zgodę – może to zrobić w odpowiedzi na pisemny wniosek pracownika.
- Strony zawrą porozumienie – mogą wspólnie ustalić warunki zwolnienia ze świadczenia pracy.
Wzór wniosku pracownika o zwolnienie z obowiązku świadczenia pracy powinien zawierać:
- Dane pracownika i pracodawcy
- Datę złożenia wniosku
- Jasno sformułowaną prośbę o zwolnienie z obowiązku świadczenia pracy
- Przekonujące uzasadnienie prośby (np. podjęcie nowej pracy, względy osobiste)
- Proponowany okres zwolnienia
- Podpis pracownika
Formalności związane ze zwolnieniem ze świadczenia pracy
Zwolnienie z obowiązku świadczenia pracy powinno mieć formę pisemną. Dokument powinien zawierać:
- Dane pracownika i pracodawcy
- Jednoznaczną informację o zwolnieniu z obowiązku świadczenia pracy
- Precyzyjnie określony okres, którego dotyczy zwolnienie
- Informację o zachowaniu prawa do wynagrodzenia
- Ewentualne dodatkowe warunki (np. obowiązek pozostawania w kontakcie telefonicznym)
- Datę i podpis pracodawcy
Pracodawca powinien przygotować dwa egzemplarze dokumentu – jeden dla pracownika, drugi do akt osobowych. Jest to istotne dla celów dowodowych w przypadku ewentualnych sporów.
Podsumowanie
Zwolnienie z obowiązku świadczenia pracy w okresie wypowiedzenia to rozwiązanie, które może być korzystne dla obu stron stosunku pracy. Pracownik zyskuje cenny czas na poszukiwanie nowego zatrudnienia, a pracodawca minimalizuje ryzyko związane z obecnością w firmie osoby, która wkrótce odejdzie.
Kluczowe kwestie, o których warto pamiętać:
- Decyzja o zwolnieniu należy do pracodawcy, chyba że strony uzgodnią inaczej
- Pracownik zachowuje prawo do pełnego wynagrodzenia przez cały okres zwolnienia
- Stosunek pracy trwa nieprzerwanie do końca okresu wypowiedzenia
- Podjęcie nowej pracy w tym okresie wymaga rozwagi i sprawdzenia, czy nie narusza to postanowień dotychczasowej umowy
Warto, aby obie strony precyzyjnie ustaliły warunki zwolnienia z obowiązku świadczenia pracy i zawarły je na piśmie. Takie podejście pozwoli uniknąć nieporozumień i potencjalnych sporów w przyszłości, zapewniając komfortowe rozstanie zarówno dla pracownika, jak i pracodawcy.