Kiedy święto państwowe lub kościelne wypada w sobotę, wielu pracowników i pracodawców zastanawia się, czy przysługuje za nie dodatkowy dzień wolny. Kwestia ta budzi wiele wątpliwości i jest źródłem licznych pytań. W artykule wyjaśniamy, co dokładnie mówią przepisy prawa pracy na temat dni wolnych za święta przypadające w soboty, jakie są obowiązki pracodawcy oraz prawa pracownika w takiej sytuacji.
Święto w sobotę – podstawy prawne
Kluczowym aktem prawnym regulującym kwestię dni wolnych za święta przypadające w soboty jest Kodeks pracy. Zgodnie z art. 130 § 2 Kodeksu pracy:
Każde święto występujące w okresie rozliczeniowym i przypadające w innym dniu niż niedziela obniża wymiar czasu pracy o 8 godzin.
Oznacza to, że jeśli święto wypada w dzień powszedni (od poniedziałku do soboty), pracownikowi przysługuje dzień wolny od pracy. Warto zaznaczyć, że sobota w polskim prawie pracy jest traktowana jako dzień powszedni, mimo że dla wielu pracowników jest to dzień wolny wynikający z pięciodniowego tygodnia pracy.
W 2012 roku Trybunał Konstytucyjny wydał przełomowy wyrok, który jednoznacznie potwierdził, że pracownikom należy się dzień wolny za święto przypadające w sobotę. Orzeczenie to zostało następnie wprowadzone do Kodeksu pracy, co ostatecznie rozwiało wątpliwości interpretacyjne w tej kwestii.
Kiedy przysługuje dzień wolny za święto w sobotę?
Dzień wolny za święto przypadające w sobotę przysługuje pracownikom zatrudnionym w oparciu o:
- umowę o pracę
- powołanie
- wybór
- mianowanie
- spółdzielczą umowę o pracę
Ważne: Prawo to nie dotyczy osób zatrudnionych na podstawie umów cywilnoprawnych (umowa zlecenie, umowa o dzieło) oraz prowadzących działalność gospodarczą.
Należy również pamiętać, że dzień wolny przysługuje tylko wtedy, gdy sobota, w którą wypada święto, byłaby dla pracownika dniem pracy zgodnie z obowiązującym go rozkładem czasu pracy. Jeśli pracownik zgodnie z harmonogramem miałby wolne w tę sobotę, nie otrzyma dodatkowego dnia wolnego.
Jak pracodawca powinien udzielić dnia wolnego?
Kodeks pracy nie określa dokładnie, w jaki sposób pracodawca powinien zrekompensować pracownikowi święto przypadające w sobotę. W praktyce stosowane są dwa rozwiązania:
1. Wyznaczenie jednego dnia wolnego dla wszystkich pracowników – pracodawca może z góry ustalić, który dzień będzie wolny dla całej załogi (np. piątek przed lub poniedziałek po weekendzie, w który wypada święto w sobotę).
2. Indywidualne obniżenie wymiaru czasu pracy – pracodawca może obniżyć wymiar czasu pracy w danym okresie rozliczeniowym o 8 godzin, co pozwala pracownikowi na odebranie dnia wolnego w terminie uzgodnionym z przełożonym.
Pracodawca ma obowiązek uwzględnić święto przypadające w sobotę przy ustalaniu harmonogramu czasu pracy na dany okres rozliczeniowy.
Warto podkreślić, że decyzja o sposobie udzielenia dnia wolnego należy do pracodawcy, jednak powinna być jasno zakomunikowana pracownikom i uwzględniona w regulaminie pracy lub innych wewnętrznych przepisach. Dobrą praktyką jest informowanie z odpowiednim wyprzedzeniem o wybranej formie rekompensaty, co pozwala pracownikom na lepsze zaplanowanie czasu prywatnego.
Najczęstsze problemy i wątpliwości
Zwolnienie lekarskie a dzień wolny za święto w sobotę
Jeśli pracownik przebywa na zwolnieniu lekarskim w dniu, który został wyznaczony jako wolny za święto przypadające w sobotę, nie przysługuje mu dodatkowy dzień wolny po zakończeniu L4. Zwolnienie lekarskie „pochłania” wszystkie dni, które byłyby wolne dla pracownika, niezależnie od ich charakteru. Jest to konsekwencja zasady, że podczas choroby pracownik nie może korzystać z innych tytułów nieobecności w pracy.
Odpracowywanie dni wolnych a święta w soboty
Niektórzy pracodawcy stosują praktykę „odpracowywania” dni wolnych, np. gdy chcą przedłużyć weekend. Należy pamiętać, że dzień wolny za święto w sobotę przysługuje pracownikowi z mocy prawa i nie może być przedmiotem „odpracowania”. Są to dwie różne instytucje prawne. Pracodawca nie może wymagać od pracownika odpracowania dnia wolnego, który przysługuje mu jako rekompensata za święto przypadające w sobotę.
Praca w święto przypadające w sobotę
Jeśli pracownik świadczy pracę w święto przypadające w sobotę (w przypadkach dopuszczalnych przez Kodeks pracy), przysługuje mu:
- inny dzień wolny w zamian za pracę w święto (w okresie rozliczeniowym)
- dodatek do wynagrodzenia w wysokości 100% wynagrodzenia (jeśli nie można udzielić dnia wolnego)
W takiej sytuacji pracownik otrzymuje podwójną rekompensatę – zarówno za pracę w święto, jak i za fakt, że święto przypada w sobotę. Są to dwa niezależne od siebie uprawnienia wynikające z przepisów Kodeksu pracy.
Święta przypadające w soboty w najbliższych latach
Planując czas pracy i urlopy, warto wiedzieć, które święta przypadają w soboty:
– 2023: 11 listopada (Narodowe Święto Niepodległości)
– 2024: 15 czerwca (Boże Ciało), 26 grudnia (drugi dzień Świąt Bożego Narodzenia)
– 2025: 1 listopada (Wszystkich Świętych), 6 grudnia (Święto Trzech Króli)
Za każde z tych świąt pracownikom będzie przysługiwał dodatkowy dzień wolny od pracy. Pracodawcy powinni z wyprzedzeniem zaplanować organizację pracy w tych okresach, a pracownicy mogą uwzględnić te dodatkowe dni wolne przy planowaniu dłuższych urlopów czy wyjazdów.
Podsumowanie
Święto przypadające w sobotę oznacza dla pracownika prawo do dodatkowego dnia wolnego od pracy. Pracodawca ma obowiązek uwzględnić ten fakt przy planowaniu czasu pracy w danym okresie rozliczeniowym. Dzień wolny może być udzielony jako konkretna data dla wszystkich pracowników lub indywidualnie w ramach obniżonego wymiaru czasu pracy.
Warto pamiętać, że prawo do dnia wolnego za święto w sobotę dotyczy tylko osób zatrudnionych na podstawie stosunku pracy. Osoby pracujące na umowach cywilnoprawnych lub prowadzące działalność gospodarczą nie mogą korzystać z tego przywileju.
Znajomość przepisów dotyczących dni wolnych za święta przypadające w soboty pozwala zarówno pracownikom, jak i pracodawcom uniknąć nieporozumień i właściwie planować organizację pracy w firmie. W przypadku wątpliwości warto sięgnąć do aktualnych przepisów Kodeksu pracy lub skonsultować się z prawnikiem specjalizującym się w prawie pracy.