Emeryci coraz częściej decydują się na dodatkową pracę, aby poprawić swoją sytuację finansową. Jedną z popularnych form zatrudnienia jest umowa zlecenie, która wiąże się z określonymi zasadami dotyczącymi składek ZUS. W 2023 roku obowiązują konkretne regulacje, które warto poznać, aby świadomie podejmować decyzje o podjęciu dodatkowej pracy na emeryturze.
Zasady ogólne dotyczące składek ZUS przy umowie zlecenie
Umowa zlecenie to umowa cywilnoprawna, która podlega innym zasadom oskładkowania niż umowa o pracę. Dla emerytów kwestia odprowadzania składek ZUS od takiej umowy ma szczególne znaczenie, ponieważ może bezpośrednio wpływać na wysokość otrzymywanego świadczenia emerytalnego.
Podstawowa zasada jest jednoznaczna – emeryt wykonujący pracę na podstawie umowy zlecenia podlega obowiązkowo ubezpieczeniu zdrowotnemu. Natomiast w przypadku pozostałych ubezpieczeń (emerytalnego, rentowego, wypadkowego i chorobowego) sytuacja zależy od kilku istotnych czynników, które omówimy w dalszej części.
Emeryt pracujący na umowie zlecenie zawsze podlega obowiązkowemu ubezpieczeniu zdrowotnemu, które wynosi 9% podstawy wymiaru składki.
Kiedy emeryt płaci składki ZUS od umowy zlecenia
W 2023 roku emeryt wykonujący pracę na podstawie umowy zlecenia może znaleźć się w jednej z kilku sytuacji dotyczących obowiązku opłacania składek. Sprawdźmy je szczegółowo:
Emeryci z jedną umową zlecenia
Jeżeli emeryt posiada tylko jedną umowę zlecenia i nie ma innych tytułów do ubezpieczeń społecznych, to:
- Podlega obowiązkowo ubezpieczeniu zdrowotnemu (9% podstawy wymiaru)
- Może dobrowolnie przystąpić do ubezpieczeń emerytalnego i rentowych
- Nie podlega ubezpieczeniu chorobowemu (nawet dobrowolnie)
- Podlega ubezpieczeniu wypadkowemu, ale tylko jeśli przystąpił dobrowolnie do ubezpieczeń emerytalnego i rentowych
Emeryci z wieloma umowami zlecenia
Sytuacja komplikuje się w przypadku emerytów wykonujących pracę na podstawie kilku umów zlecenia jednocześnie:
- Obowiązkowe ubezpieczenia emerytalne i rentowe obejmują pierwszą zawartą umowę
- Jeśli łączna podstawa wymiaru składek z pierwszej umowy jest niższa niż minimalne wynagrodzenie, obowiązek ubezpieczeń rozciąga się na kolejne umowy – aż do osiągnięcia kwoty minimalnego wynagrodzenia
- Wszystkie umowy podlegają obowiązkowemu ubezpieczeniu zdrowotnemu, co oznacza odprowadzanie składki zdrowotnej od każdej z nich
Zwolnienie emeryta z opłacania składek ZUS
Istnieją konkretne sytuacje, w których emeryt może być zwolniony z opłacania niektórych składek ZUS od umowy zlecenia. Warto je poznać, by nie płacić niepotrzebnych składek:
Emeryci pracujący na umowę o pracę
Jeżeli emeryt jest jednocześnie zatrudniony na podstawie umowy o pracę z wynagrodzeniem co najmniej równym minimalnemu wynagrodzeniu za pracę (w 2023 roku jest to 3490 zł brutto od lipca), to:
- Nie podlega obowiązkowym ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym z tytułu umowy zlecenia
- Może dobrowolnie przystąpić do tych ubezpieczeń, jeśli chce zwiększyć swój kapitał emerytalny
- Nadal podlega obowiązkowemu ubezpieczeniu zdrowotnemu z obu tytułów
Emeryci prowadzący działalność gospodarczą
Emeryt prowadzący jednocześnie pozarolniczą działalność gospodarczą i wykonujący umowę zlecenia znajduje się w specyficznej sytuacji:
- Nie podlega obowiązkowym ubezpieczeniom społecznym z tytułu umowy zlecenia, jeśli działalność gospodarcza stanowi tytuł do ubezpieczeń społecznych
- Podlega obowiązkowemu ubezpieczeniu zdrowotnemu z obu tytułów, co oznacza konieczność opłacania składki zdrowotnej zarówno od działalności, jak i od umowy zlecenia
Wpływ umowy zlecenia na wysokość emerytury
Praca na umowie zlecenia może mieć znaczący wpływ na wysokość otrzymywanej emerytury, co jest kluczowym aspektem dla wielu seniorów podejmujących dodatkowe zatrudnienie.
Przeliczenie emerytury
Jeżeli emeryt odprowadza składki na ubezpieczenie emerytalne i rentowe od umowy zlecenia (dobrowolnie lub obowiązkowo), ma prawo do przeliczenia swojej emerytury. Można tego dokonać:
- Raz w roku kalendarzowym, co pozwala na regularną aktualizację świadczenia
- W dowolnym momencie po ustaniu wszystkich tytułów ubezpieczenia, np. po zakończeniu wszystkich umów zlecenia
Przeliczenie emerytury następuje wyłącznie na wniosek emeryta złożony w ZUS. Nowa wysokość świadczenia uwzględnia dodatkowy kapitał zgromadzony dzięki składkom odprowadzanym od umowy zlecenia, co może zauważalnie podwyższyć miesięczne świadczenie.
Aby emerytura została przeliczona, konieczne jest złożenie wniosku w ZUS. Przeliczenie nie następuje automatycznie, dlatego warto pamiętać o dopełnieniu tej formalności.
Zawieszenie lub zmniejszenie emerytury
Emeryci, którzy nie osiągnęli powszechnego wieku emerytalnego (60 lat dla kobiet i 65 lat dla mężczyzn), muszą zwracać szczególną uwagę na limity dorabiania. W 2023 roku obowiązują następujące progi:
- Przekroczenie 70% przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia skutkuje zmniejszeniem emerytury o kwotę przekroczenia, ale nie więcej niż o maksymalną kwotę zmniejszenia
- Przekroczenie 130% przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia powoduje całkowite zawieszenie emerytury na dany miesiąc
Emeryci, którzy osiągnęli powszechny wiek emerytalny, mogą dorabiać bez żadnych ograniczeń, bez ryzyka zmniejszenia lub zawieszenia świadczenia, co stanowi istotną zachętę do podejmowania dodatkowej pracy.
Praktyczne wskazówki dla emerytów pracujących na umowie zlecenie
Dla emerytów rozważających podjęcie pracy na umowie zlecenie, przygotowaliśmy kilka praktycznych wskazówek, które pomogą uniknąć problemów i optymalnie wykorzystać możliwości dodatkowego zarobkowania:
- Zawsze informuj zleceniodawcę o posiadaniu statusu emeryta – to pozwoli na prawidłowe naliczenie składek
- Rozważ dobrowolne przystąpienie do ubezpieczeń emerytalnego i rentowych, jeśli zależy Ci na systematycznym podwyższaniu emerytury w przyszłości
- Regularnie monitoruj swoje łączne przychody, jeśli nie osiągnąłeś powszechnego wieku emerytalnego, aby uniknąć niespodziewanego zmniejszenia lub zawieszenia świadczenia
- Składaj co roku wniosek o przeliczenie emerytury, jeśli odprowadzasz składki emerytalne – to prosty sposób na zwiększenie miesięcznego świadczenia
- Zachowaj wszystkie dokumenty związane z umowami zlecenia, które mogą być potrzebne przy rozliczeniach z ZUS i urzędem skarbowym
Decyzja o podjęciu pracy na umowie zlecenie przez emeryta powinna być świadoma i uwzględniać wszystkie aspekty finansowe, w tym kwestie składkowe. Znajomość aktualnych przepisów pozwala na optymalne wykorzystanie możliwości dodatkowego zarobkowania, przy jednoczesnym zachowaniu bezpieczeństwa finansowego na emeryturze. Warto również regularnie śledzić zmiany w przepisach, gdyż zasady dotyczące składek ZUS dla emerytów mogą ulegać modyfikacjom w kolejnych latach.