Żyrant, inaczej poręczyciel, to osoba, która bierze na siebie odpowiedzialność za spłatę zobowiązania finansowego w przypadku, gdy główny dłużnik przestaje wywiązywać się ze swoich zobowiązań. Decyzja o zostaniu żyrantem niesie za sobą poważne konsekwencje prawne i finansowe, dlatego nigdy nie powinna być podejmowana pochopnie. W tym artykule wyjaśnimy, kim dokładnie jest żyrant, jakie są jego obowiązki oraz jakie konsekwencje może ponieść, gdy główny kredytobiorca przestaje spłacać swoje zobowiązanie.
Kim jest żyrant i czym jest poręczenie kredytu?
Żyrant (poręczyciel) to osoba, która zobowiązuje się wobec wierzyciela (najczęściej banku lub innej instytucji finansowej) do spłaty zobowiązania finansowego w przypadku, gdy główny dłużnik nie wywiązuje się ze swoich obowiązków. Poręczenie stanowi formę zabezpieczenia kredytu lub pożyczki, dając wierzycielowi dodatkową gwarancję odzyskania środków.
Poręczenie to umowa, na mocy której poręczyciel zobowiązuje się względem wierzyciela do spełnienia określonego świadczenia, jeżeli dłużnik tego świadczenia nie spełni (art. 876 § 1 Kodeksu cywilnego).
W języku potocznym powszechnie używa się określenia „żyrant”, natomiast w terminologii prawnej funkcjonuje pojęcie „poręczyciel”. Oba terminy oznaczają to samo i mogą być stosowane zamiennie, choć w dokumentach bankowych i sądowych spotkamy się z formalnym określeniem „poręczyciel”.
Kiedy potrzebny jest żyrant?
Instytucje finansowe wymagają poręczyciela w następujących sytuacjach:
- Gdy potencjalny kredytobiorca ma zbyt niską zdolność kredytową w stosunku do wnioskowanej kwoty
- Gdy kredytobiorca nie posiada wystarczającej historii kredytowej lub ma w niej negatywne wpisy
- Przy kredytach o wysokiej wartości, szczególnie gdy inne zabezpieczenia są niewystarczające
- Gdy kredytobiorca nie może przedstawić innego akceptowalnego zabezpieczenia
- W przypadku kredytów studenckich lub młodzieżowych, gdzie młoda osoba nie ma jeszcze stabilnych dochodów
Bank analizuje sytuację finansową potencjalnego żyranta równie dokładnie jak w przypadku głównego kredytobiorcy. Poręczyciel musi posiadać odpowiednią zdolność kredytową, aby móc skutecznie zabezpieczyć zobowiązanie. Oznacza to stabilne dochody, dobrą historię kredytową i brak nadmiernego zadłużenia.
Obowiązki żyranta wobec instytucji finansowej
Głównym obowiązkiem poręczyciela jest spłata zobowiązania w przypadku, gdy główny dłużnik przestaje regulować swoje płatności. Jednak rola żyranta wiąże się również z innymi zobowiązaniami, które warto poznać przed podjęciem decyzji o poręczeniu.
Przed podpisaniem umowy poręczenia
Przed złożeniem podpisu na umowie poręczenia, żyrant powinien:
- Dokładnie zapoznać się z warunkami umowy kredytowej, w tym z wysokością rat, oprocentowaniem i okresem kredytowania
- Przeanalizować swoją sytuację finansową i realnie ocenić, czy będzie w stanie spłacić zobowiązanie w razie konieczności
- Zrozumieć zakres swojej odpowiedzialności i czas jej trwania – czy poręczenie dotyczy całego kredytu, czy tylko jego części
- Uzyskać wiarygodne informacje o sytuacji finansowej głównego kredytobiorcy, w tym o jego stałych dochodach i innych zobowiązaniach
W trakcie trwania umowy kredytowej
Podczas trwania umowy kredytowej poręczyciel powinien:
- Aktywnie monitorować terminowość spłat dokonywanych przez głównego kredytobiorcę
- Niezwłocznie reagować na informacje od banku o opóźnieniach w spłacie
- Utrzymywać regularny kontakt z kredytobiorcą w celu weryfikacji jego sytuacji finansowej
- Zachować dokumenty potwierdzające ewentualne spłaty, których dokonał za głównego dłużnika
Konsekwencje niespłacania kredytu przez głównego kredytobiorcę
Gdy główny kredytobiorca przestaje spłacać swoje zobowiązanie, żyrant staje przed poważnymi konsekwencjami, które mogą wpłynąć na jego stabilność finansową na wiele lat.
Wezwanie do zapłaty
W przypadku opóźnień w spłacie, bank najpierw kontaktuje się z głównym kredytobiorcą. Jeśli to nie przynosi efektu, instytucja finansowa zwraca się bezpośrednio do żyranta z wezwaniem do zapłaty. Poręczyciel ma obowiązek spłacić zaległe raty oraz kontynuować regularne płatności zgodnie z harmonogramem. Warto wiedzieć, że bank nie musi wyczerpać wszystkich możliwości egzekucji od głównego dłużnika, zanim zwróci się do poręczyciela.
Odpowiedzialność finansowa
Żyrant odpowiada za zobowiązanie głównego dłużnika całym swoim majątkiem. W praktyce oznacza to, że:
- Bank może zająć wynagrodzenie poręczyciela do wysokości określonej przez przepisy (zwykle do 50% wynagrodzenia)
- Może dojść do zajęcia konta bankowego i zgromadzonych na nim środków
- W skrajnych przypadkach może nastąpić egzekucja z nieruchomości lub ruchomości należących do poręczyciela, w tym samochodu czy wyposażenia domu
- Poręczyciel może zostać obciążony dodatkowymi kosztami związanymi z windykacją i egzekucją
Wpływ na historię kredytową
Niespłacanie kredytu, za który poręczyliśmy, negatywnie wpływa na naszą historię kredytową. Informacja o zaległościach trafia do Biura Informacji Kredytowej (BIK) i innych rejestrów dłużników, co może skutecznie utrudnić poręczycielowi uzyskanie własnego kredytu w przyszłości. Negatywny wpis może pozostać w rejestrach nawet przez kilka lat po spłaceniu zadłużenia.
Możliwości obrony dla żyranta
Poręczyciel nie jest całkowicie bezradny w sytuacji, gdy główny kredytobiorca przestaje spłacać zobowiązanie. Istnieją pewne możliwości działania, które warto znać i wykorzystać.
Regres wobec dłużnika głównego
Po spłacie długu za głównego kredytobiorcę, poręczyciel ma prawo domagać się zwrotu poniesionych kosztów. Jest to tzw. roszczenie regresowe. Aby je wyegzekwować, żyrant może:
- Formalnie wezwać dłużnika do zapłaty, najlepiej listem poleconym za potwierdzeniem odbioru
- Wystąpić na drogę sądową o zwrot spłaconej kwoty wraz z odsetkami i poniesionymi kosztami
- Po uzyskaniu prawomocnego wyroku, skierować sprawę do komornika w celu przeprowadzenia egzekucji
- Zawrzeć z dłużnikiem ugodę określającą warunki i harmonogram zwrotu środków
Możliwości prawne
W niektórych sytuacjach poręczyciel może bronić się przed koniecznością spłaty:
- Podnosząc zarzuty, które przysługiwałyby głównemu dłużnikowi (np. przedawnienie roszczenia, nieważność umowy kredytowej)
- Kwestionując ważność umowy poręczenia, jeśli została zawarta z naruszeniem przepisów lub pod wpływem błędu czy przymusu
- Domagając się zwolnienia z poręczenia, jeśli wierzyciel przyczynił się do pogorszenia sytuacji finansowej głównego dłużnika lub zaniedbał windykację
- Powołując się na niezgodność niektórych postanowień umowy z prawem (np. klauzule abuzywne)
Ważne: Poręczyciel może podnosić przeciwko wierzycielowi wszelkie zarzuty, które przysługują dłużnikowi głównemu, nawet jeżeli dłużnik główny zrzekł się tych zarzutów (art. 883 § 1 Kodeksu cywilnego).
Jak uniknąć problemów związanych z poręczeniem?
Decyzja o zostaniu żyrantem powinna być poprzedzona dokładną analizą sytuacji. Oto kilka praktycznych wskazówek, które pomogą uniknąć problemów:
- Poręczaj tylko osobom, które dobrze znasz i którym bezwzględnie ufasz – najlepiej najbliższej rodzinie
- Dokładnie przeanalizuj swoją sytuację finansową przed podjęciem zobowiązania – zastanów się, czy będziesz w stanie spłacać kredyt przez kilka lub kilkanaście lat
- Rozważ zawarcie pisemnej umowy z głównym kredytobiorcą, która precyzyjnie określi warunki ewentualnego regresu i zabezpieczy twoje interesy
- Poproś bank o ograniczenie poręczenia do konkretnej kwoty lub czasu trwania – nie każde poręczenie musi obejmować całość kredytu
- Regularnie monitoruj spłaty dokonywane przez głównego dłużnika – możesz poprosić bank o dostęp do informacji o stanie zadłużenia
- Rozważ alternatywne formy zabezpieczenia (np. zastaw, hipoteka), które mogą być bezpieczniejsze niż osobiste poręczenie
- Przed podpisaniem umowy poręczenia skonsultuj się z prawnikiem specjalizującym się w prawie bankowym
Bycie żyrantem to poważna decyzja, która może mieć długofalowe konsekwencje finansowe. Poręczenie kredytu oznacza wzięcie na siebie realnego ryzyka związanego z ewentualną niewypłacalnością głównego kredytobiorcy. Dlatego przed podjęciem takiej decyzji warto dokładnie przemyśleć wszystkie za i przeciw, przeanalizować swoją sytuację finansową oraz relację z osobą, dla której mamy poręczyć. W razie wątpliwości zawsze warto skonsultować się z prawnikiem lub doradcą finansowym, którzy pomogą ocenić potencjalne ryzyko i zaproponują najlepsze rozwiązanie w danej sytuacji.